De vaste collectie van het museum is onderverdeeld in drie hoofdthema’s: Vrijheid en tolerantie, Kunst en cultuur en Water en wind.
De thema’s volgen grotendeels de indeling van de cultuur en geschiedenis van Nederland zoals deze is ondergebracht in de Canon van Nederland: De Opstand, schilderkunst in de 17e eeuw en emancipatie in Nederland.
Daarnaast is er aandacht voor het thema ‘water’ zoals dat historisch gezien de ontwikkeling van Nederland, en speciaal de Gemeente Vijfheerenlanden waar Vianen deel van uitmaakt, in belangrijke mate heeft bepaald.
Uit de collectie: Tijl Uilenspiegel
De Belgische Franstalige schrijver Charles de Coster (1827–1879) publiceerde in 1867 de historische roman La légende et les aventures héroiques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs. In het Nederlands: De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in het land van Vlaanderen en elders.
Coster haalt het verhaal van oorspronkelijk Duitse origine – geschreven rond 1500 – uit zijn middeleeuwse context en plaats het aan het begin van de 80-jarige oorlog in de Spaanse Nederlanden met Tijl als Vlaamse vrijheidsheld die vecht tegen de kerkelijke en de Spaanse heerschappij van Filips II van Spanje en diens landvoogd, de hertog van Alva.
Stedelijk Museum Vianen toont in de wintermaanden 2023/2024 uit eigen collectie een aantal publicaties van Tijl Uilenspiegel waarin episodes uit de Opstand aan de orde komen, zoals contact met Hendrik van Brederode (de Grote Geus), de beeldenstorm en de inname van Den Briel door Willem II van der Marck (Admiraal Lumey), een volle neef van Hendrik.
Het museum heeft tevens een prachtig poppenspel van Tijl Uilenspiegel in langdurig bruikleen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.